Genesis 12,1-4a
Mattheüs 17,1-9
In het verpleeghuis zat de schrik er goed in: er waren al enkele bewoners gestorven en we wisten niet hoe het virus zich verder zou gedragen. Er werden onorthodoxe maatregelen genomen en bewoners en verplegend personeel moesten afstand houden. Nog steeds is er bij veel nabestaanden een groot verdriet over de eerste corona-tijd toen mensen stierven zonder hun dierbaren in hun nabijheid. Hoe groot is de afstand tussen ons en onze medemens? En hoe dichtbij kunnen we komen? En hoe dichtbij kunnen we tot God komen?
Een venster op de eeuwigheid. Zo worden iconen vaak aangeduid. En hoewel ze niet uit onze westerse katholieke traditie komen hebben ook wij oog voor deze bijzonder religieuze afbeeldingen. Méér dan een afbeelding: in het orthodoxe christendom zijn alle iconen van alle heiligen en alle heilige momenten lichten, op de weg naar het ware beeld van God. Beelden van hoop, geloof en bevrijding.
Deze Russische icoon uit de 19e eeuw, die hier voor u op het altaar staat, verbeeldt waar we zojuist over gelezen hebben: de verheerlijking op de berg Thabor. Of liever: de gedaante-verandering van Jezus. Net zoals in de eerste lezing Abraham wordt uitgekozen door God om op weg te gaan, zo toont God, op de berg Thabor, Jezus als zijn Zoon, met de woorden: ‘Dit is mijn Zoon, de welbeminde, in wie ik mijn welbehagen heb gesteld, luister naar Hem.’ Voor de ogen van de apostelen begint het gezicht van Jezus te stralen als de zon en zijn kleed wordt glanzend als het licht. De drie apostelen zien zelfs Mozes en Elia verschijnen, alsof er een open verbinding met de hemel is. Een verbinding tussen Jezus en de profeten die hem voor waren gegaan.
De icoon van de Transfiguratie, van de verandering van mens naar God naar mens, heb ik vaak bekeken. Meestal is het een icoon waar zes figuren op staan: Jezus natuurlijk, Mozes en Elia en de drie apostelen Petrus, Johannes en Jacobus. Altijd wordt mijn oog onmiddellijk getrokken naar Jezus, in dat stralende licht. Maar nu kijk ik naar beneden, naar Petrus, Johannes en Jacobus. En meer in het bijzonder naar Johannes en Jacobus. Want Petrus is weliswaar onder de indruk, maar heeft toch snel zijn zegje al klaar: Ik kan wel drie tenten voor u opslaan, een voor U, een voor Mozes en een voor Elia. Petrus is op zijn knieën gevallen, maar op deze icoon kijkt hij wel omhoog. Nee, ik voel vooral mee met Johannes en Jacobus. Want zij zijn bang, zij durven niet te kijken: wat gebeurt hier allemaal? Zal Jezus ook door het lijden heen moeten gaan? Zeker: als ze later de berg weer afgaan voorspelt Jezus hen dat Hij zal lijden en sterven en tóch zal overwinnen Dit verhaal lijkt op het opstandingsverhaal. Wat wordt hier geopenbaard? Dat zij onder de indruk zijn van alles wat ze zien, wat ze voelen én wat ze horen (dit is mijn Zoon) dat snap ik wel; zij worden aangegrepen door een hevige vrees. Petrus kijkt omhoog, Johannes en Jacobus wenden hun ogen af in angst én nederigheid.
In het verhaal van de gedaanteverwisseling op de berg Thabor zijn het voor mij dus Johannes en Jacobus die me het meest nabij komen. Voordat we onszelf een kerk van de Heilige Drie Eenheid mochten noemen, waren we hier de Johannes en Jacobusparochie. Zijn we niet als deze twee apostelen; gewone mensen die eerbied willen tonen, maar soms ook worden verlamd door alles wat op ons pad komt en wat we maar moeilijk kunnen begrijpen?
We lezen in de perikoop van vandaag een andere belangwekkende zin, waarmee Jezus weer dichterbij komt: ‘Jezus kwam naar hen toe, raakte hen aan en zei: Sta op en wees niet bang.’ Sta op en wees niet bang.
‘Voor mij is dit een verhaal over hoop en liefde in de moeilijkste tijden.’ Dit zegt de Deense fotograaf Mads Nissen over een beroemde foto die hij maakte in een verpleeghuis in Brazilië, tijdens de coronapandemie in augustus 2020. Mads Nissen hoorde van ‘knuffel-gordijnen’, een soort plastic laken, met behulp waarvan mensen elkaar kunnen omarmen, zonder het gevaar om besmet te worden door het virus. Hij maakte een foto van een oudere vrouw die dankzij dit transparante plastic gordijn eindelijk omarmd kan worden door een verpleegkundige. We zien de oudere vrouw op de rug en ook al is er een barrière van doorzichtig plastic tussen haar en de verpleegster, je voelt hoe belangrijk deze omarming, deze aanraking is. We zien de gesloten ogen van de verpleegkundige, haar open handen. Zelfs een mondkapje staat de ontmoeting niet in de weg. Een iconische foto.
Als Johannes en Jacobus van de berg afgaan weten zij nog niet dat zij later ook aanwezig zullen zijn in de Hof van Olijven; ze zijn dan dichtbij het lijden van Jezus. En misschien denken ze dan wel terug aan wat ze meemaakten op Thabor en aan dat wat Jezus toen zei; hoe hij hen moed insprak. We kunnen de icoon en de iconische foto naast elkaar plaatsen. Alsof ze na elkaar gebeuren. Vensters op de eeuwigheid. Als wij door het lijden heen gaan wacht ons hopelijk de omarming van onze medemens, net zoals Jacobus en Johannes door Jezus worden aangeraakt. Hoe menselijk is Jezus weer als hij na de gedaanteverandering zegt: ‘sta op en wees niet bang.’ De goddelijke Jezus is ook mens en raakt ons aan, zoals de verpleegkundige de oudere vrouw aanraakt. Een venster op een aanraking.
Roland Brans