Mal 3:19-20
Lukas 21:5-19
Midden in de kerk hing een immens grote wereldbol:
Onderdeel van een tentoonstelling over de schepping en omringd met fraaie schilderijen. Deze week hangt dezelfde wereldbol bij de klimaattop in Egypte:
Daar gaat het over de schade door klimaatverandering. En met het uitroepen van de jaarlijkse Werelddag van de armen heeft paus Franciscus de wereldbol opgehangen in de rooms-katholieke kerk.
De paus vraagt aandacht voor de armen wereldwijd die als eerste de gevolgen van oorlog en klimaatverandering aan den lijve voelen.
Het moet anders, daar zijn we het met zijn allen wel over eens. Maar hoe dan? In de lezingen proberen Micha en Jezus hun tijdgenoten tot ander gedrag te bewegen door dreigende taal uit te slaan:
“de dag gaat komen, de dag die als een oven brandt”
“Al de hoogmoedigen, alwie boosheid bedrijft, zij allen worden stoppels, in brand gezet”
“geen steen op de andere gelaten zal worden: alles zal verwoest worden”
“Er zal strijd zijn van volk tegen volk en van koninkrijk tegen koninkrijk; er zullen hevige aardbevingen zijn, en hongersnood en pest, nu hier dan daar, schrikwekkende dingen en aan de hemel geweldige tekenen”
Dreigende taal die soms angstwekkend lijkt op ons journaal. Sommige mensen zien zulke complotten ook om zich heen. Maar Micha en Jezus zijn niet uit op zo’n verschrikkelijke toekomst, ze schilderen zo afschrikwekkend om mensen te bewegen nu te kiezen voor een andere wereld.
Zoals in de jaren zeventig de Club van Rome scenarios tekende om aan te geven hoe fout het zou kunnen gaan in de hoop dat mensen daarom hun levenswijze zouden aanpassen.
Micha wil mensen een andere weg in laten slaan dan de hoogmoedigen en kwaadwillenden. Mensen moeten God vrezend leven.
Jezus bereidt zijn leerlingen voor om hem te volgen. En vertelt ze dat dit niet zonder gevolgen zal zijn. Het vraagt soms om radicale keuzes. In de tijd dat Lucas het opschrijft hebben christenen al vervolgingen mee gemaakt, het is dus ook een tekst om hen te bemoedigen vol te houden.
Het doel van beiden is duidelijk: ze willen mensen weer laten leven in verbondenheid met God en met elkaar. Ze doen dat door te laten zien welke ellende je krijgt als je dat niet doet, met dreigende taal. Maar zou zulke dreigende taal helpen om je op de gewenste manier te gedragen?
De klimaatactivisten denken van niet. Volgens hen is er genoeg gepraat, weet iedereen best wat er zou moeten gebeuren maar doet het niet. Daarom zijn zij over gegaan op radicale acties: zichzelf vastketenen onder privévliegtuigen, concerten verstoren, schilderijen besmeuren en zichzelf vastlijmen. Ongemakkelijk, ongepast, zetten ze je zo aan tot nadenken. Helpt zulke dreigende taal in provocerende acties om je op de gewenste manier te gedragen?
Op school merk ik dat dit niet zo is. Als leerlingen hun huiswerk niet maken, of te laat inleveren, helpt dreigende taal of straf soms tijdelijk. Maar het gewenste doel bereik je er niet mee: leerlingen gaan er niet door leren. Daarvoor moet je uit een ander vaatje tappen, leren we als docenten nu bij trainingen. Het gaat daarin meer over positieve feedback geven, benoemen wat al goed gaat en hun innerlijke motivatie aanboren. Meestal zien we Jezus ook zo bezig. Maar vandaag dus niet. Want waar de leerlingen voor staan is serieus en gevaarlijk. Jezus weet dat als geen ander. En hij wil ze waarschuwen. Soms is dreigende taal toch nodig.
De paus pakt het in zijn brief aan ons op deze werelddag van de armen anders aan. Zijn boodschap voor de zesde Werelddag van de armen begint zo: “Jezus Christus […] omwille van u is Hij arm geworden” (2 Kor. 8, 9). Met deze woorden richt de apostel Paulus zich tot de eerste christenen in Korinthe, om de basis te leggen voor hun inzet van solidariteit met hun behoeftige broeders en zusters. De Werelddag van de Armen keert ook dit jaar terug als een gezonde provocatie om ons te helpen nadenken over onze manier van leven en de vele armoede van deze tijd. De paus vraagt zich af: hoe kan een adequaat antwoord worden gegeven dat verlichting en vrede brengt aan zoveel mensen die zijn overgeleverd aan onzekerheid en instabiliteit? Zijn antwoord is: solidariteit, het weinige dat we hebben delen met hen die niets hebben, zodat niemand lijdt. Als leden van de civiele samenleving houden wij de oproep tot de waarden van vrijheid, verantwoordelijkheid, broederschap en solidariteit levendig. En als christenen vinden we altijd de basis van ons zijn en handelen in naastenliefde, geloof en hoop. Ten overstaan van de armen houdt men zich niet bezig met retoriek, maar stroopt men de mouwen op en brengt het geloof in praktijk door middel van directe betrokkenheid, die aan niemand kan worden gedelegeerd. De paus vraagt om bewustwording als het gaat om het klimaat, dat wij bij alles wat we doen en bij al onze plannen denken aan mensen die in armoede leven, dat wij in solidariteit delen met hen die niets hebben opdat niemand lijdt, dat wij niet onverschillig zijn voor wat er om ons heen gebeurt, maar blijven bouwen aan onze wereld als ons gemeenschappelijk huis.
Afgelopen vrijdag was hier de Klaasmarkt en aansluitend het Feest van het delen. Een prachtige invulling van planet proof, van duurzaamheid door het hergebruik van spullen én van samen delen met wie moeite heeft de eindjes aan elkaar te knopen. Voor wie het gemist heeft: een jaar lang haalden vrijwilligers spullen op die anders weggegooid zouden worden. Die werden op de Klaasmarkt verkocht. En na afloop waren er mensen met een krappe beurs als special guests en mensen van goede doelen als een weggeefwinkel, een Oekraïne actie uitgenodigd om gratis spullen mee te nemen. Kinderen leerden we het principe van samen delen door hen 1 ding voor zichzelf en 1 ding voor een ander uit te laten zoeken. Met het zonnetje (door klimaatverandering was het niet ijzig koud) en de vele ontmoetingen was er geen dreigende taal maar wel stof tot nadenken: zoveel overbodige spullen maar voor een ander juist hard nodig. We hadden nog veel meer mensen als special guest kunnen uitnodigen. Moe en voldaan uitrusten of toch werk gaan maken van een goede doorstart?
Midden in de kerk hangt een wereldbol. Bij ons hangen er wel zes als een stripverhaal. Als een blijvende wake up call om goed voor onze aarde en allen die haar bewonen te zorgen. Amen.
Pastor Joska van der Meer