Jesaja 55,10-11
Mattheüs 13,1-23
Een gedeelte van onze tuin is opnieuw beplant. Er moest eerst een vijver worden uitgegraven en er kwam nieuwe aarde in. Vruchtbare aarde waar de planten goed op zouden gedijen. Een jaar later bleek dat onder de boom de nieuwe planten nauwelijks wilden groeien. Haalde de boom daar teveel voedsel weg? Verder groeide alles prima in de tuin; tenminste als we er zorg voor droegen om in tijden van droogte voldoende water te geven. Weer een nieuw dilemma. Hoe dan ook: op de meeste plekken sloegen de planten aan, hun wortels groeiden, de planten kwamen tot bloei. De aarde was vruchtbaar gebleken.
In de gelijkenis die Jezus uitspreekt en die hij daarna toelicht gaat het over de aarde, maar ook over de zaaier en het zaad. Zaaier, zaad en aarde. Deze woorden komen terug in de bekende gelijkenis die we zojuist gehoord hebben, die zo begint: ‘Een zaaier ging uit om te zaaien.’ Ik zie het gelijk voor me. En dan zie ik geen hedendaagse zaaitechnieken of moderne zaadveredeling. Ik moet meteen denken aan een oud beeld; dat van een boer met een draagzak van waaruit hij het zaad op de akker strooit. Zaad valt op de rots, tussen de distels, op plekken waar vogels het eten en gelukkig: er valt ook genoeg in vruchtbare aarde. Wie is de zaaier, wat is het zaad en wat wordt bedoeld met aarde? Als Jezus de zaaier is, is het zaad dat wordt uitgestrooid dat van het Koninkrijk van God; en de aarde? De aarde, dat zijn wij.
Maar wat zijn wij voor aarde; rotsachtig, begroeid met distels? Zijn wij vruchtbare grond? Ieder dag opnieuw zijn er talloze zaaiers die uitproberen of wij vruchtbare grond zijn. We voeren gesprekken met familieleden, buren, kennissen en collega’s. Planten zij met hun meningen, opvattingen, gedrag een zaadje in ons hoofd? We lezen de krant, kijken televisie. Of misschien doen we dat helemaal niet meer en kijken Tiktok of YouTube filmpjes, zitten op sociale media. Honderden indrukken. Elke dag weer worden al die zaadjes over ons uitgestrooid. En wat valt in vruchtbare aarde?
Scholen in Rotterdam en Amsterdam hebben aan de politie om meer veiligheid gevraagd. Op sommige scholen komt het geweld de school binnen doordat zelfs jonge kinderen geronseld worden als drugskoerier. In de hoofden van deze kinderen zijn zaden van geweld, status en bezit geplant die snel konden ontkiemen in een vruchtbare grond van armoede en kansenongelijkheid. Er zijn jongerenwerkers die samen met scholen erin slagen om sommige zaadjes onvruchtbaar te maken en jongeren op weg te helpen naar scholing en arbeid. Is het zaad van geweld, geld en status tussen de distels gevallen of is er bij deze jongeren nieuwe vruchtbare aarde gekomen? Het waren hoe dan ook de jongerenwerkers en de scholen die in hun onwrikbaar geloof in de nieuwe kansen en mogelijkheden van deze jongeren stug door bleven ploegen en zaaien, die niet oordeelden en die ieder mens een recht gaf op een eigen antwoord. Een straatcoach in Hatert zegt: “Vaak zijn schooluitval en schulden in combinatie met (soft) drugsgebruik de basis dat jongeren in problemen komen. Zo zoeken jongeren elkaar op en versterken ze elkaar.”
Hoe moeilijk en ingewikkeld het is om daar wat aan te doen, zien we nog veel heftiger in de Franse banlieus, waar diezelfde voedingsbodem van discriminatie, armoede en geweld steeds opnieuw leidt tot heftige uitbarstingen. En wat is daar gezaaid? Wie wind zaait zal storm oogsten.
Ook in Jesaja wordt gesproken over de cyclus van het zaad: het valt in de aarde, er valt regen op, het groeit op en kan worden geoogst en tot brood verwerkt. Dan pas is de bestemming van het zaad vervuld, of in de woorden van Jesaja waarin God zegt: ‘Het keert niet vruchteloos naar Mij terug; het keert pas weer wanneer het mijn wil heeft volbracht en zijn zending heeft vervuld.’ Dat is ook het Koninkrijk van God waar Jezus het over heeft.
Hoe zit het met onze eigen tuin? Kan daar het zaad opkomen van Gods koninkrijk? Is het een vruchtbare, liefdevolle aarde? Kunnen wij bijvoorbeeld begrijpen dat de woorden die de koning twee weken geleden sprak, over de gevolgen van de slavernij, voor zoveel mensen wél van betekenis zijn? Dat we daarmee hopen dat discriminatie en racisme minder kans krijgen? En wij? Kunnen wij het beste van onszelf geven? Dat geloof van ons, houdt dat stand, wat is de betekenis ervan? ‘Gelukkig uw ogen, omdat zij zien en uw oren, omdat zij horen.’
Dezelfde straatcoach uit Hatert: “Ik hielp ook een jongen bij zijn schuld. Het lukte hem maar niet om aan het werk te komen. We zijn een keer achter de computer gekropen en hebben hem ingeschreven bij een uitzendbureau. Hij kon gelijk ergens beginnen! Het belangrijkste is dat ze een eerste, de moeilijkste, stap zetten, daarna lukt er veel meer. Ze hebben vertrouwen nodig, ritme, inkomen en tijdverdrijf. Eigen regie is de sleutel!”
De coach was de zaaier die ervoor zorgde dat zijn zaaigoed niet op de rotsen of tussen de distels zou vallen en niet door criminele vogels weggepikt zou worden. Hij hield geloof in de mogelijkheden van de jongere zelf.
‘Die in goede aarde zaait is hij die het woord hoort en begrijpt, en daarom vrucht draagt, dertig, zestig of misschien wel honderdvoudig.’ Als Jezus een straatcoach was, zaaide hij geen wind maar vertrouwen.
Roland Brans