De ander liefhebben als jezelf
Exodus 22, 20-26
Mattheus, 22, 34-40
Mariska is boos. Ze stapt op de directeur van de kleine dorpsschool af en vraagt op schrille toon of ze hem kan spreken. Ze lopen samen naar de directiekamer en Mariska zegt dat het een schande is dat er in de klas van haar dochter niets wordt gedaan aan het gepest tegen haar dochter; ze heeft er al een keer wat van gezegd, maar het heeft niet geholpen. Als er niet onmiddellijk wat verandert gaat ze naar het bestuur of de inspectie. De directeur zegt dat het goed is dat ze bij hem komt en vraagt of ze koffie wil. Als hij terugkomt met de koffie zegt hij: vertel. En Mariska begint te vertellen. Terwijl ze dat doet, zakt haar boosheid wat. De directeur luistert.
Met het oog op de nieuwe verkiezingen is de tijd van verhitte politieke discussies weer aangebroken. Vaak zijn het twistgesprekken waarbij de een de ander in de val probeert te lokken in de hoop dat ze een verkeerde uitspraak doen, waar iemand vervolgens op aangevallen kan worden. In het internationale debat over Israël versus de Palestijnen is het bijna onmogelijk geworden om genuanceerd te blijven en wordt iedere uitgesproken zin gebruikt om je bij één van beide partijen in te delen. En ondertussen woedt er een gruwelijke oorlog op zoveel plaatsen. Luisteren we? Of proberen we elkaar in de val te lokken en ons eigen gelijk te bewijzen?
Ook Jezus belandt in dit hoofdstuk van Mattheüs een paar keer achter elkaar in een twistgesprek, waarbij gehoopt wordt dat hij een verbale missstap maakt. Vorige week nog werd hij uitgedaagd om te kiezen tussen God en de keizer. Vandaag wordt hij opnieuw op de proef gesteld. Ze vragen Hem naar het grootste gebod, in de hoop dat ze Hem kunnen beschuldigen van ontrouw aan de wet en de profeten. De samenvatting die Jezus geeft van heel de Wet en de Profeten is kort maar krachtig: God beminnen met heel uw hart, ziel en verstand. En: Je naaste beminnen als jezelf. Het is niet mogelijk om God lief te hebben zonder de mensen lief te hebben. Ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Ook in de lezing uit Exodus worden we opgeroepen om vreemdelingen, wezen, weduwen en armen genereus en liefdevol te behandelen.
Al die oorlogen, al die haat en geweld, al die misverstanden; als we deze twee regels kunnen waarmaken, in wat voor een fijne wereld zouden we dan leven? Maar de ander liefhebben als jezelf lijkt een onmogelijke opgave. Het is een mooi ideaal, maar dit is toch niet realistisch?
Er is eens onderzoek gedaan naar hoe wij anderen waarderen en beoordelen, in vergelijking met hoe we onszelf beoordelen. Daaruit bleek dat als we zelf een misstap maken, we die ons niet zo zwaar aanrekenen, want het was een vergissing, we hadden een andere bedoeling, een andere intentie. De ánderen beoordelen we echter niet zozeer op hun intenties, maar vooral op hun gedrag. We houden van onszelf ondanks die vergissing, want we bedoelen het toch goed? Maar anderen beoordelen we vervolgens zelf wél streng, omdat we vaak niet geïnteresseerd zijn in hun intenties. De ander liefhebben als jezelf is inderdaad moeilijk: iets verder kijken dan je neus lang is, zou al veel schelen. Is dat wat Jezus bedoelde?
In 1964 zong Nina Simone: Oh don’t you know I’m human. I got my faults just like anyone. And sometimes I lie awake, alone, regretting. Some foolish thing, some sinful thing I’ve done. Oh, I’m just a soul whose intentions are good. Oh Lord, please don’t let me be misunderstood.
(Oh weet je niet dat ik een mens ben; ik heb mijn fouten zoals iedereen. Soms lig ik wakker, alleen, vol spijt over iets stoms of slechts dat ik heb gedaan. Oh, ik ben slechts een ziel van wie de bedoelingen goed zijn. Oh Heer, laat me niet verkeerd begrepen worden).
De naaste liefhebben als jezelf. We willen niet graag verkeerd begrepen worden. En toch overkomt het ons wel eens dat we iets op een verkeerde toon of met de verkeerde woorden zeggen, of een verkeerde grap maken. Wat vinden we het dan fijn als de ander moeite doet om ons te begrijpen. Ook ik ben slechts een ziel van wie de bedoelingen goed zijn. O Heer, laat me niet verkeerd begrepen worden. Ook die ander is slechts een ziel van wie de bedoelingen goed zijn. Gaan we die uitdaging aan? Als we dat doen, nemen we God, die ons het leven schenkt ook serieus.
Aan het eind van de schooldag zijn Mariska, de directeur en de leerkracht nog een keer met elkaar in gesprek. De leerkracht heeft wel degelijk geprobeerd het pesten te stoppen, maar het had nog niet geholpen. Uit het verhaal van Mariska blijkt dat haar dochter weinig vriendinnetjes heeft en zich alleen voelt. Met z’n drieën bedenken ze wat plannetjes om daar wat aan te doen. Onder de boosheid van Mariska zat vooral angst en verdriet; ze is een ouder als iedereen, die opkomt voor haar kind. Mariska en haar dochter zijn gezien en gehoord.
Deugen de meeste mensen? Nee, naïef hoeven we niet te zijn, maar hoopvol wel. Hopend op vrede. We willen geloven in een God die mensen liefheeft en daarmee wordt hetzelfde van ons verlangt.
Amen
Roland Brans