Jesaja 40:1-5, 9-11
Marcus 1:1-8
Eén kleine mensje in een onmetelijk grote lege woestenij. Hoe hard je ook roept, niemand hoort je, je hoort hooguit je eigen echo terug. Het beeld van een roepende in de woestijn. In het Nederlands is het een gezegde geworden. Een roepende in de woestijn zijn betekent: iemand die tevergeefs iets verkondigt, iemand naar wie niemand luistert. Als iemand je dus een roepende in de woestijn noemt, is dat niet fijn. Ze bedoelen: stop er maar mee, het is een kansloze missie, je kunt beter quiten. Mensen die dat vaak horen zijn klimaatactivist, leiders van vredesprotesten, strijders voor gelijke kansen in het onderwijs, klokkenluiders over machtsmisbruik. Maar heeft een roepende in de woestijn dan niets te zeggen?
Zeker wel! In de bijbel is een roepende in de woestijn juist geen kansloze missie. De oproepen van Jesaja en Johannes de Doper zijn juist bewaard gebleven en generatie op generatie doorgegeven. Zij leefden in de woestijn en brachten met hun woorden, hun visioen, hun leefwijze leven in de woestijn. Ze lieten mensen weer geloven in een leefbare, vreedzame wereld. Ieder op hun eigen manier. Jesaja door te schetsen over hoe het zou kunnen zijn. Zoiets als de mooie plaatjes die je vaak bij nieuwbouwplannen ziet staan.
Alles groeit en bloeit: de liefde, de kinderen, de zonnebloemen, de daktuinen.
In de woorden van Jesaja:
Baan de Heer een weg in de steppe, effen voor onze God een baan in de woestijn, elk dal moet gevuld, elke berg en heuvel geslecht worden, alle oneffenheden moeten vlak, de rotsmassa’s een vallei worden.
Jesaja zegt dit tegen mensen in een verwoeste stad, zoals we die nu zoveel in het nieuws zien. Hij spreekt in zo’n verwoeste wereld over Jeruzalem. Dat klinkt vanuit de huidige situatie in Israël en Gaza vreemd. Niet voor niets vragen mensen zich wereldwijd af of je nog wel één kant moet kiezen in zo’n conflict. Liederen over Jeruzalem klinken nu heel anders, waardoor je je als koor gaat afvragen of je een lied als ‘O kom, o kom, Immanuel, verlos uw volk, uw Israël’ nog vrijuit kunt zingen. Juist wel, zou Jesaja zeggen en zeker de mensen die zijn visioen generatie op generatie doorgaven. Jeruzalem is immers niet zozeer de hoofdstad van het huidige Israël maar tot de droomstad van God, de plaats waar alle leed geleden is, waar alle volken in vrede samen komen!
Jesaja blijft daar in geloven, ook al ziet de wereld er om hem heen heel anders uit. God geeft hem kracht om midden in de verwoeste stad de mensen hoop en perspectief te bieden. God heeft hem opgedragen: Troost, troost Mijn stad, spreek Jeruzalem moed in. Ga er maar aan staan midden in puinhopen en verwoesting! Jesaja zegt: er is redding op komst, er komen andere betere tijden. God zal jullie als een herder weer leiden en als een lam aan de borst koesteren. Er zullen weer tijden zijn dat alles groeit en bloeit: de liefde, de kinderen, de zonnebloemen, de daktuinen.
Onvoorstelbaar maar toch. Zoals een oma, gevlucht naar het zuiden van Gaza en daar onder erbarmelijke omstandigheden met haar kleinkinderen probeert te overleven van de week zei: straks als de oorlog voorbij is, moeten de kinderen een psycholoog krijgen om ze te helpen alles wat ze hebben meegemaakt te verwerken. Ze blijft hopen op kleinkinderen die weer frank en vrij rondhuppelen…
Methode Jesaja: blijven benoemen hoe het wél zou moeten.
Johannes de Doper pakt het anders aan. Hij is meer van duidelijke actie en stevige statements. In zijn leefstijl kun je al zien waar hij voor staat: kameelharen mantel, sprinkhanen en wilde honing eten. Een Extinction rebellion rebel avant la lettre: biologische kleding, vegetarisch eten en consequent doen wat je preekt. Johannes de Doper is van hands on, aanpakken. Johannes gaat er vanuit dat mensen zelf heel goed weten dat het anders moet. Maar dat ze een zetje nodig hebben om zover te komen. Een stevige oproep om het anders te gaan doen. Johannes is zeker geen roepende in de woestijn volgens het Nederlandse gezegde. Er wordt naar hem geluisterd. Zijn oproep klinkt niet tevergeefs, velen bekeren zich.
Wat zou het mooi zijn als er op de klimaattop zo’n figuur zou rondlopen, die het gewoon voor elkaar kreeg dat er een goed akkoord komt en ook wij, als wereldburgers ons leven per direct gaan verbeteren… Op de klimaattop in Dubai sprak geen Johannes de Doper maar wel een in wit geklede kardinaal, die de toespraak van de paus voorlas aan de wereldleiders (de paus zelf was te ziek om zelf te gaan maar zijn spreektijd bleef). De kardinaal zei namens de paus:
‘We zijn onze omgeving aan het vernietigen. Daarmee beledigen we God; brengen we alle mensen in gevaar en zorgen we voor onderlinge strijd. Ik spreek hierover, omdat klimaatverandering gaat over sociale problemen op de hele wereld. Laten we alstublieft hier en vandaag kiezen voor het leven en voor de toekomst. Luister naar de schreeuw van de aarde. Luister naar de smeekbeden van de armen, denk aan de hoop van de jongeren. We hebben een grote verantwoordelijkheid. Wij zijn aan zet om op een nieuwe manier te gaan samenwerken en te doen wat volkeren en jongeren van ons vragen. Laten we eigenbelang en nationalisme achter ons laten. Laten we samen één visie omarmen, dit zal helpen om de ecologische ommekeer te maken’.
Ommekeer ontstaat ook als mensen met verschillende achtergronden samenwerken en elkaar zo leren kennen. Zoals bij de tree of connection.
Twee kunstenaressen één uit Oekraïne en één uit Nederland, gingen samen met anderen borduren aan een tree of connection. Eén groot kunstwerk waaraan iedereen eigen kleur toevoegt. Een kleine stap in het banen van de weg naar die droomstad van God. We gaan er hier in de kerk meedoen, morgen/vandaag kunnen we al beginnen met een borduursessie.
Oproepen genoeg. De vraag is hoe wij omgaan met roependen in de woestijn. Luisteren we naar wat ze te zeggen hebben? Volgen we hun oproep door te blijven spreken over vrede, over wat er moet veranderen voor ons klimaat? Of door te blijven werken aan een toekomst voor alle kinderen en allerlei bomen van verbinding maken? Moge het voorbeeld van Jesaja en Johannes ons hierbij sterken en het groeiende licht van de adventskrans ons de weg wijzen en verlichten.
pastor Joska van der Meer